Ακούγοντας φωνές: Στρατηγικές αντιμετώπισης

Οι άνθρωποι που ακούνε φωνές έχουν αρχίσει να μαθαίνουν ο ένας από τον άλλο πώς να αντιμετωπίζουν τις δυσάρεστες φωνές. Κατά βάση μαθαίνουμε ότι δεν είναι αναπόφευκτο να είμαστε θύματα των δυσάρεστων φωνών μας. Υπάρχουν πολλές στρατηγικές για την αντιμετώπιση των φωνών. Αυτή η διαδικασία, όμως, είναι διαφορετική για κάθε άτομο. Μερικά άτομα που έχουν μιλήσει για την εμπειρία τους έχουν βρει το δικό τους τρόπο για να σταματήσουν τις φωνές που ακούνε. Μερικές αποτελεσματικές στρατηγικές αντιμετώπισης των φωνών είναι οι εξής:

Μην απομονώνεσαι. Βρες ανθρώπους με τους οποίους μπορείς να μιλήσεις για την εμπειρία σου. Ίσως και να ξεκινήσεις μία ομάδα για ανθρώπους που ακούνε φωνές στην περιοχή σου!
Μερικές έρευνες προτείνουν ότι αν βάλεις ένα λαστιχάκι στον καρπό σου και το τραβάς κάθε φορά που αρχίζουν οι δυσάρεστες φωνές, αυτές θα μειωθούν σε ένταση και/ή συχνότητα.
Μερικοί άνθρωποι έχουν βρει πολύ χρήσιμη τη χρήση δηλώσεων με τη λέξη ‘εγώ’. Για παράδειγμα, αν μία φωνή μου λέει ότι είμαι άχρηστος/η, ασήμαντος/η κ.τ.λ., μπορώ να πω δυνατά «Αυτή τη στιγμή νιώθω άχρηστος/η, αισθάνομαι ασήμαντος/η». Αυτό είναι διαφορετικό από το να πω «Οι φωνές λένε ότι είμαι άχρηστος/η, ασήμαντος/η». Σε αυτή τη στρατηγική λέω ό,τι ακούω και το υιοθετώ σαν δική μου σκέψη, και όταν το κάνω αυτό οι φωνές δεν χρειάζεται να μου το υπενθυμίζουν κι έτσι ησυχάζουν.
Κατέγραψε την εμπειρία. Μερικοί άνθρωποι έχουν βρει χρήσιμο να καταγράφουν το χρόνο, το χώρο, την ημέρα και αυτό που έκαναν αμέσως πριν αρχίσουν οι φωνές. Καταγράφοντας την εμπειρία για μερικές εβδομάδες μπορεί να αρχίσεις να παρατηρείς ένα συγκεκριμένο πρότυπο. Για παράδειγμα, μπορεί να παρατηρήσεις ότι οι φωνές αρχίζουν μετά από επισκέψεις στην οικογένειά σου ή όταν βρίσκεται σε ένα χώρο με πολύ κόσμο ή αμέσως πριν τη δουλειά ή μόνο όταν πίνεις αλκοόλ κ.α. Όταν παρατηρήσεις ένα πρότυπο, μπορείς να αποφύγεις αυτές τις καταστάσεις κι έτσι να μειώσεις τις φωνές που σχετίζονται με αυτές.
Δοκίμασε λίγη μουσική. Έρευνες έχουν δείξει ότι σε μερικούς ανθρώπους το να φοράνε walkman και να ακούνε την αγαπημένη τους μουσική βοηθάει στη μείωση της έντασης των φωνών. Δεν ισχύει ότι ο δυνατός θόρυβος ελαττώνει την ένταση των φωνών, αλλά αυτό που είναι σημαντικό είναι ότι η προσοχή σου επικεντρώνεται στη μουσική που σου αρέσει. Επομένως, αν σου αρέσουν οι Μετάλικα αλλά έχεις διαθέσιμο μόνο ένα κοντσέρτο του Μπραμς, όσο δυνατά κι αν βάλεις το κοντσέρτο, δε θα εξαφανίσεις τις φωνές. Γι’ αυτό άκου μουσική που τραβάει την προσοχή σου και που σου αρέσει πραγματικά.
Μην ξεχνάς ότι σωματικοί παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν την εμπειρία των φωνών. Για παράδειγμα, μερικοί άνθρωποι παρατηρούν ότι ακούν φωνές που είναι ιδιαίτερα δυσάρεστες όταν έχουν πυρετό, όταν περιμένουν περίοδο, όταν πίνουν οινοπνευματώδη ποτά, όταν παίρνουν ναρκωτικά ή άλλες ουσίες, όπως καφείνη, ζάχαρη, αντισταμινικά φάρμακα κλπ. Αν γνωρίζεις την αντίδραση του οργανισμού σου στον πυρετό, στην προεμμηνορροιακή φάση, στις διάφορες ουσίες και σε άλλες σωματικές καταστάσεις, μπορείς τόσο να προβλέψεις πότε οι φωνές μπορεί να είναι πιο δυσάρεστες όσο και να μειώσεις τους παράγοντες που τις προκαλούν ή τουλάχιστον να προβλέψεις πόσο θα κρατήσει αυτή η εμπειρία. Για παράδειγμα, μπορείς να πεις «κάθε φορά που πίνω οινοπνευματώδη ποτά οι φωνές μου χειροτερεύουν, γι’ αυτό θα σταματήσω να πίνω» ή μπορείς να πεις «κάθε φορά πριν την περίοδο οι φωνές μου χειροτερεύουν, κι έτσι ξέρω ότι αυτό θα κρατήσει μόνο μερικές μέρες και θα φροντίσω να λαμβάνω περισσότερη υποστήριξη από τους φίλους μου κάθε μήνα αυτές τις μέρες».
Γράψε ό,τι ακούς και επανάλαβέ το. Με αυτό τον τρόπο οι φωνές μπερδεύονται και σταματούν.
Αναγνώρισε, απομόνωσε και απομάκρυνε τη φωνή που ακούς, σαν να είναι κάποιος άλλος. Μετά διαφώνησε με όσα ακούς, γράφοντας στο χαρτί θετικά πράγματα για τον εαυτό σου.
Αγνόησε τις φωνές. Μόλις τις ακούσεις, συγκεντρώσου σε αυτό που έκανες προηγουμένως και μη δίνεις σημασία στις φωνές.
Βάλε άτομα που σε συμπαθούν να φτιάξουν μία λίστα με αυτά που θαυμάζουν σε σένα. Ηχογράφησε τα λόγια τους και, όταν αρχίσουν οι φωνές, άκουσε τα λόγια των φίλων σου. Μερικές φορές τα αρνητικά μηνύματα των φωνών μπορούν να αντιμετωπιστούν από τις θετικές παρατηρήσεις των φίλων σου.
Δώσε σημασία στους ήχους του περιβάλλοντός σου. Ένας μονότονος, συνεχόμενος ήχος μπορεί να προκαλέσει τις φωνές. Αναγνώρισέ τον και εξαφάνισέ τον.

Τρεις φάσεις που έχουν βρεθεί σε άτομα που ακούνε φωνές

Η φάση του ξαφνιάσματος

Οι περισσότεροι άνθρωποι που ακούνε φωνές περιγράφουν την πρώτη εμπειρία τους ως ξαφνική, τρομακτική, αγχωτική και μπορούν να θυμηθούν ακριβώς τη στιγμή που άκουσαν φωνές για πρώτη φορά.

Η ηλικία πρώτης εμφάνισης των φωνών ποικίλλει, όπως και η ένταση της φάσης του ξαφνιάσματος, η οποία φαίνεται να είναι σοβαρότερη όταν συμβαίνει στην εφηβεία. Η σύγχυση είναι λιγότερη όταν το άτομο ακούει φωνές από μικρή ηλικία ή στις περιπτώσεις που οι φωνές πρωτοεμφανίστηκαν αργότερα, στην ενήλικη ζωή (Σε μία έρευνα, το 6% των συμμετεχόντων άκουγε φωνές πριν την ηλικία των 6 ετών, στο 10% οι φωνές εμφανίστηκαν στην ηλικία μεταξύ 10 και 20 ετών, και στο 74% μετά από την ηλικία των 20 ετών)

Οι φωνές συχνά πυροδοτούνται από τραυματικά ή συναισθηματικά γεγονότα, όπως ατυχήματα, διαζύγιο ή πένθος, αρρώστιες, συνεδρίες ψυχοθεραπείας.

Οι φωνές επιδρούν με δύο κύριους τρόπους:

Κάποιοι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τις φωνές ως υποστηρικτικές και έχουν μία αίσθηση αναγνώρισης. Αυτοί οι άνθρωποι νιώθουν ότι στόχος των φωνών είναι να τους δυναμώσουν και να αυξήσουν την αυτοπεποίθησή τους. Οι φωνές θεωρούνται θετικές και αναγνωρίζονται ως κατανοητή πλευρά του εαυτού τους.
Κάποιοι άλλοι βιώνουν τις φωνές ως επιθετικές και αρνητικές από την αρχή της εμπειρίας τους. Για αυτούς τους ανθρώπους οι φωνές είναι εχθρικές και δεν τις αναγνωρίζουν ως μέρος του εαυτού τους. Υποφέρουν από αρνητικές φωνές, που μπορούν να προκαλέσουν χάος στο μυαλό τους, διότι απαιτούν τόση προσοχή που η επικοινωνία με τον έξω κόσμο καθίσταται πάρα πολύ δύσκολη.

Η φάση της οργάνωσης: αντιμετωπίζοντας τις φωνές

Οι άνθρωποι που ακούνε φωνές συχνά νιώθουν μπερδεμένοι από τις φωνές τους και θέλουν να ξεφύγουν από αυτές. Για μερικούς ανθρώπους αυτή η τάση κρατάει ένα μικρό χρονικό διάστημα (εβδομάδες ή μήνες), ενώ για άλλους μπορεί να κρατήσει πολλά χρόνια. Όμως, απαραίτητη προϋπόθεση για να συμβιβαστείς με τις φωνές και να τις οργανώσεις επιτυχώς είναι να τις αποδεχτείς με κάποιον τρόπο. Το να αρνείσαι τις φωνές δε βοηθάει.

Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, τα άτομα ψάχνουν τρόπους να ελέγξουν ή να αντιμετωπίσουν τις φωνές. Οι στρατηγικές που χρησιμοποιούν περιλαμβάνουν:

Να αγνοούν τις φωνές (μέσω περισπασμού)
Να ακούνε τις φωνές επιλεκτικά
Να δημιουργούν διάλογο με τις φωνές
Να κανονίζουν συγκεκριμένες συναντήσεις με τις φωνές. Οι προσπάθειες πολλών ανθρώπων να αποσπάσουν την προσοχή τους από τις φωνές ή να τις αγνοήσουν σπάνια αποδίδουν. Αν και αυτή τη στρατηγική τη χρησιμοποιούν πολλά άτομα, φαίνεται ότι η προσπάθεια που απαιτείται συχνά οδηγεί σε σημαντικό περιορισμό της καθημερινής ζωής. Τα αρχικά συναισθήματα πανικού και αδυναμίας αντικαθίστανται από μία περίοδο θυμού απέναντι στις φωνές, αλλά αυτός ο θυμός δεν αποτελεί μέρος μίας χρήσιμης στρατηγικής αντιμετώπισης. Η πιο χρήσιμη στρατηγική, που περιγράφεται από ανθρώπους που ακούνε φωνές, είναι να επιλέξεις τις θετικές φωνές, να τις ακούς και να μιλάς μόνο με αυτές, και να προσπαθήσεις να τις καταλάβεις.
Ένα σημαντικό στοιχείο στην αποτελεσματική αντιμετώπιση των φωνών είναι να τις αποδεχτείς. Αυτό φαίνεται να σχετίζεται με μία διαδικασία προσωπικής εξέλιξης προς την αποδοχή ευθύνης για προσωπικές αποφάσεις. Πρέπει να μάθεις να σκέφτεσαι με θετικό τρόπο για τον εαυτό σου, τις φωνές σου και τα δικά σου προβλήματα.
Μία άλλη στρατηγική είναι να θέσεις όρια και να δημιουργήσεις μία δομή στην επαφή σου με τις φωνές, τα οποία μερικές φορές μπορεί να συνοδεύονται από τελετουργικά ή επαναλαμβανόμενες πράξεις.

Η φάση της σταθεροποίησης

Οι άνθρωποι μπορούν και μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν τις φωνές τους, και βρίσκουν ένα είδος ισορροπίας με αυτές. Σε αυτή την κατάσταση ισορροπίας θεωρούν τις φωνές ως μέρος του εαυτού τους και της ζωής τους, αλλά και ότι οι φωνές μπορούν να έχουν θετική επίδραση. Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, το άτομο είναι ικανό να επιλέξει να ακολουθήσει τη συμβουλή των φωνών ή τις δικές του ιδέες, και μπορεί να πει «Ακούω φωνές και είμαι χαρούμενος για αυτό».

Κατανοώντας τις φωνές

Από τη δουλειά του Marius Romme και της Sandra Escher έχει γίνει ξεκάθαρο ότι το να ακούει κανείς φωνές δεν είναι από μόνο του σύμπτωμα μιας ασθένειας αλλά για τους περισσότερους ασθενείς αποτελεί αντίδραση σε σοβαρές τραυματικές εμπειρίες που έκαναν το άτομο να αισθανθεί αδύναμο, και με αυτή την έννοια οι φωνές συνιστούν στρατηγική επιβίωσης.

Οι κεντρικές έννοιες:

Το να ακούς φωνές δεν είναι από μόνο του ένα σημάδι ψυχικής ασθένειας
Πολλοί άνθρωποι ακούν φωνές χωρίς να αρρωσταίνουν
Το να ακούει κανείς φωνές σχετίζεται με προβλήματα τη ζωής του ατόμου
Για να αναρρώσει ένα άτομο πρέπει να μάθει να αντιμετωπίζει τις φωνές του και τα αρχικά προβλήματα που κρύβονται πίσω από αυτές

Δίνοντας νόημα στις φωνές

Αυτή η άποψη μπορεί να ακουστεί ακραία, αλλά βασίζεται σε έγκυρες έρευνες που χρησιμοποίησαν ερωτηματολόγια και συνεντεύξεις, οι οποίες διεξήχθησαν με άτομα που ακούνε φωνές, μέσα και έξω από την ψυχιατρική. Το αναπάντεχο εύρημα ήταν ότι το κατά πόσο οι άνθρωποι που ακούνε φωνές αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τις φωνές τους εξαρτάται όχι από το περιεχόμενο της εμπειρίας τους (το οποίο μπορεί να είναι ή υβριστικό και υποτιμητικό ή καθοδηγητικό και ενθαρρυντικό – ή και τα δύο) αλλά από τη φύση της σχέσης τους με τις φωνές. Εν κατακλείδι, αυτό σημαίνει ότι αν πιστεύεις ότι οι φωνές έχουν τον έλεγχο, δε μπορείς να τις αντιμετωπίσεις – αν πιστεύεις ότι εσύ είσαι πιο δυνατός/ή από αυτές, μπορείς.

Ως αποτέλεσμα αυτών των ευρημάτων, δεν ισχύει πλέον η άποψη ότι οι φωνές αποτελούν σύνδρομο μίας ασθένειας, όπως η σχιζοφρένεια. Αντιθέτως, η εμπειρία των φωνών μπορεί να θεωρηθεί ένα ουσιώδες, πραγματικό (αν και μερικές φορές επίπονο, τρομακτικό και ανυπόφορο) γεγονός, το οποίο μιλάει στο άτομο με μεταφορικό τρόπο για τη ζωή του, τα συναισθήματα και το περιβάλλον του. Για παράδειγμα, τα άτομα που βιώνουν ψυχική δυσφορία ως συνέπεια υβριστικών ή προστακτικών φωνών μπορούν συχνά να αναγνωρίσουν τις φωνές που ακούνε ως τις φωνές των ανθρώπων που τους κακομεταχειρίζονταν στην πραγματικότητα και έτσι οι φωνές καταλήγουν να επιτίθενται στο αίσθημα αυτοπεποίθησης και αυταξίας.

Έχοντας ανακαλύψει αυτά τα είδη σχέσεων, οι ψυχίατροι και ψυχολόγοι στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ολλανδία αναπτύσσουν τεχνικές για να βοηθήσουν ανθρώπους που ακούν φωνές να εστιάσουν στην εμπειρία τους και να γνωρίσουν τις φωνές τους καλύτερα. Η νέα προσέγγιση απαιτεί από το άτομο να δώσει χώρο στις φωνές, να τις ακούσει αλλά όχι απαραίτητα να τις ακολουθήσει, να ασχοληθεί μαζί τους, αλλά στο δικό του χρόνο και χώρο, και κυρίως να μάθει να τις ελέγχει με τους δικούς του όρους, βασιζόμενος στις δικές του πεποιθήσεις και στο δικό του επεξηγηματικό πλαίσιο. Αυτή η αποδοχή των φωνών είναι κρίσιμη για την ανάπτυξη του ατόμου. Άτομα που ακούνε φωνές και έχουν μάθει αυτές τις τεχνικές μπορούν να πουν «Ακούω φωνές, οι φωνές είναι κομμάτι του εαυτού μου και χαίρομαι γι’ αυτό».

Πρωτότυπο:

Μετάφραση: Ζωή Σιαπαλίδου